•
•نگاهی اجمالی
•دب اکبر یکی از بزرگترین صورتهای فلکی است وشکل آن در اسناد قدیمی ستاره شناسی به صورت یک خرس بزرگ ترسیم شده است. هفت ستاره پرنور آن که در میان مردم شناخته شده است به شکل یک ملاقه یا آب گردان بزرگ است ودر قسمت پشت و دم خرس بزرگ قرار دارد.این صورت فلکی در اواخر فروردین ماه به بهترین وضعیت رصدی می رسد.
•این هفت ستاره با نام هفت برادران نیز درمیان مردم شناخته می شود (گرچه بسیاری نیز بطور اشتباه آن را با نام بادبادکی می شناسند). امتداد دو ستاره جلویی وپرنور با نامهای دبه و مراق به ستاره قطبی میرسد.ستاره دوم ازسمت دسته ملاقه عناق نام دارد ودارای یک همدم نزدیک بانام سها (soha)می باشد.از زمانهای قدیم دیده شدن این ستاره همدم معیاری بوده است برای وضعیت دید افراد. کهکشانهای بسیاری از جمله دو کهکشان معروف با شماره های m81 وm82 در محدوده آن قرار دارد و همچینین در صورت فلکی دب اصغر کهکشان های بسیاری از جمله m108,m109 قرار دارد.
•
•دب اکبر
•دب اكبر برای ساكنان نیمكره شمالی زمین (مثل ما كه در ایران زندگی می كنیم) نامی آشنا محسوب می شود.
•دب در عربی به معنای خرس و اكبر به معنای بزرگتر است، دب اكبر را صورت فلكی خرس بزرگمی نامیم. البته نام های دیگری هم دارد، مثل: "هفت اورنگ (هفت برادران) "، "ارابه داوود"، "بنات انعش كبری"، نام علمی این صورت فلكی در زبان لاتین "Ursa Major" یعنی "خرس بزرگ" است. البته در انگلستان آن را گاو آهن و یا ارابه می نامند.
•اگر بخواهیم دب اكبر را به صورت كامل در نظر بگیریم از 87 ستاره تشكیل شده است. اما آنچه بیشتر مردم از دب اكبر، در ذهن دارند، 7 "هفت" ستاره پر نور هستند كه شكل یك آبگردان (ملاقه) را پدید می آورند. اگر شما هم امشب به شمال آسمان نگاه كنید ابتدا همین 7 ستاره، توجه شما را به خود جلب خواهند كرد.
•
•ستاره های دب اکبر
•1. دبه / دوبه (در عربی : خرس)
قدر ظاهری: 1.81 (au 15)^^
درخشندگی: 229 برابر خورشید
نوع: KOI-b
•1. Dubhe / Alruccabah / α UMa / 50 Uma
•2. مراق (در عربی: گرده)
قدر ظاهری: 2.34 (8 au)
درخشندگی: 59.2 برابر خورشید
نوع: A1V
•2. Merak / / β UMa / 48 UMa
•3. مغرز (در عربی: بن دم خرس)
قدر ظاهری: 3.32 (au 5)
درخشندگی: 24.5 برابر خورشید
نوع: A3V
•3. Megrez / / σ UMa / 69 UMa
•
•
•4. فخذ (در عربی: ران خرس)
قدر ظاهری: 2.41 (8 au)
درخشندگی: 60.5 برابر خورشید
نوع: A0V
•4. Phecda / Phad / γ UMa / 64 UMa
•5. جَون (در عربی: ؟)
قدر ظاهری: 1.76 (10 au)
درخشندگی: 108 برابر خورشید
نوع: A0
•5. Alioth / / ε UMa / 77 UMa
•
•
•. عناق (در عربی: بزغاله)
•*در كنار عناق ستاره كوچك "سها" قرار دارد. فاصله سها از عناق 4.095 سال نوری است. (0.27 سال نوری، كمتر از فاصله زمین تا آلفا قنطورس، نزدیكترین ستاره به خورشید)
•**اعراب عناق و سها را اسب و سوار می نامیدند و با توجه به نزدیكی ظاهری این دو، برای سنجش قدرت بینایی افراد، استفاده می كردند.
•***خود عناق هم یك ستاره تكی نیست، بلكه یك منظومه ستاره ای دوتایی است كه به صورت A و B آنها را از هم تفكیك می كنیم. البته فاصله بین این دو ستاره به حدی كم است كه از روی زمین و با چشم غیر مسلح، قابل تشخیص نیست.فاصله عناقA و عناقB از هم، au 0.317 است.
•_عناق A:
• قدر ظاهری: ؟ (au 4)
• درخشندگی: 15.6 برابر خورشید
• نوع: A
•6. Mizer A / / ζ UMaAa / 79 UMaAa
• _عناق B:
• قدر ظاهری: ؟ (9 au)
• درخشندگی: 75.9 برابر خورشید
• نوع: A2V
•Mizer B / / ζ UMaAb / 79 UMaAb
•_سها :
• قدر ظاهری: 3.99 (4 au)
• درخشندگی: 13.6 برابر خورشید
• نوع: A5V
•Alcor / / / 80 UMa
•
•
•. قائد (در عربی: جلودار)
•قدر ظاهری: 1.85 (13 au)
•درخشندگی: 158 برابر خورشید
•نوع: B3V
•7. Benetnasch / Alkaid / η UMa / 85 UMa
•^^عدد داخل پرانتز كه در كنار قدر ظاهری نوشته شده است، فاصله ای را نشان می دهد كه اگر در آن فاصله از ستاره قرار داشته باشیم، قدر ظاهری ستاره برابر قدر ظاهری خورشید (26.7-) خواهد بود.
•au = astronomical unit، برابر فاصله زمین تا خورشید و معادل 000 850 149 كیلومتر است.
•همانطور كه در لیست بالا بیان شده است، در میان ستاره های دب اكبر، كمترین قدر ظاهری مربوط به ستاره دبه / Dubheبا مقدار 1.81 وبیشترین قدر ظاهری مربوط به ستاره مغرز / Megrezبا مقدار 3.32 است.
•
•
•کهکشان ها و سحابی ها و خوشه ها ی
دب اکبر
دب اکبر
•دب اصغر
•دب اصغر در نیمكره شمالی زمین و در فاصله ظاهری اندكی از دب اكبر قرار گرفته است.
•دب در عربی به معنی خرس و اصغر به معنی كوچكتر است، بنابراین دب اصغر را خرس كوچك می نامیم.
•نام های دیگر دب اصغر: "هفت اورنگ كوچك"، "سریر فلك"، "بنات النعش كبری" هستند و نام علمی آن هم در لاتین "Ursa Minor" یعنی "خرس كوچك"، است.
•دب اصغر نیز مانند دب اكبر از تعداد زیادی ستاره تشكیل شده است اما فقط 7 "هفت" تای آنها معروف هستند.
•این 7 ستاره نیز شكل آبگردان (ملاقه) دارند، با این تفاوت كه كوچكتر از دب اكبر به نظر می رسد. می توانید یك ملاقه كوچكتر را تصور كنید كه به داخل ملاقه بزرگتر (دب اكبر) آب می ریزد.
•
•ستاره های دب اصغر:
•1. گامای دب اصغر
•قدر ظاهری: 3.00 (au 37)^^
•درخشندگی: 1200 برابر خورشید
•نوع: A3II
•1. Pherkad / Pherkab / γ UMi / 13 UMi
•2. بتای دب اصغر (انور فرقدان)
•قدر ظاهری: 2.07 (au 14)
•درخشندگی: 204 برابر خورشید
•نوع: K4III
•2. Kokab / Kochab / β UMi / 7 UMi
•
•
•3. اتای دب اصغر
•قدر ظاهری: 4.95 (au 3)
•درخشندگی: 7.93 برابر خورشید
•نوع: F5V
•3. / / η UMi / 21 UMi
•4. زتای دب اصغر
•قدر ظاهری: 4.26 (au 15)
•درخشندگی: 210 برابر خورشید
•نوع: A3V
•4. / / ζ UMi / 16 UMi
•5. اپسیلون دب اصغر
•قدر ظاهری: 4.21 (au 13)
•درخشندگی: 154 برابر خورشید
•نوع: G5III
•5. / / ε UMi / 22 UMi
•
•
•
•6. دلتای دب اصغر
•قدر ظاهری: 4.35 (au 7)
•درخشندگی: 43.5 برابر خورشید
•نوع: A1V
•6. Yildun / / δ UMi / 23 UMi
•7. آلفای دب اصغر (جدی)
•قدر ظاهری: 1.97 (au 51)
•درخشندگی: 2440 برابر خورشید نوع: F7
•7. Polaris / Alrukaba / α UMi / 1 UMi
•
•^^عدد داخل پرانتز كه در كنار قدر ظاهری نوشته شده است، فاصله ای را نشان می دهد كه اگر در آن فاصله از ستاره قرار داشته باشیم، قدر ظاهری ستاره برابر قدر ظاهری خورشید (26.7-) خواهد بود.
•au = astronomical unit، برابر فاصله زمین تا خورشید و معادل 000 850 149 كیلومتر است.
•
•
•
•ستاره قطبی
•ستاره ی قطبی
•در میان ستارگان دب اصغر، كمترین قدر ظاهری مربوط به ستاره جدی / آلفای دب اصغر / Polaris / ستاره قطبی، با مقدار 1.97 و بیشترین قدر ظاهری مربوط به ستاره اتای دب اصغر / 21 Umi با مقدار 4.95 است.
•ستاره جدی / Polaris، درخشانترین ستاره دب اصغر است، از نظر مكان ظاهری قرار گیری، فقط یك درجه از محل واقعی قطب شمال زمین (محور زمین) فاصله دارد، بنابراین آن را به عنوان معیاری برای یافتن جهت شمالِ زمین می توان در نظر گرفت. به همین علت است كه آن راستاره قطبی می نامند. البته به دلیل حركت تقدیمی محور زمین ستاره جدی / Polaris از ابتدا این عنوان را در اختیار نداشته است، بلكه4000 سال پیش، ستاره ثعبان / آلفای اژدها، ستاره قطبی بوده است.
•برای یافتن ستاره قطبی، كافی است ابتدا دب اكبر را بیابیم، كه در نیم كره شمالی زمین، به راحتی در آسمان شمال دیده می شود، سپس پاره خطی فرضی میان قراولان (ستاره دبه / Dubhe و مراق / Merak ) در نظر می گیریم، اگر طول این پاره خط را از مراق / Merak به سمت دبه / Dubhe، 6 "شش" برابر امتداد دهیم، به ستاره پر نوری می رسیم كه در واقع همان جدی / Polaris / ستاره قطبی است.
•
•
•ستاره قطبی در واقع یک ستاره سه گانه است. درخشان ترین عضو این سیستم قیفاووس است. یک ابر غول F7 که جرمی در حدود 5 برابر خورشید دارد. هر دو ستاره دارای دمای سطحی برابر هستند (در حدود 6000 کلوین) بنابراین دارای رنگ یکسان نیز می باشند و دوره ضربان ستاره قطبی هر 3/97 روز یک بار است.
•ستاره قطبی B، یک ستاره رشته اصلی از نوع F است که با فاصله 18 ثانیه کمانی چرخیده و قدر آن 9 است وبا یک تلسکوپ کوچک نیز می توان به راحتی آن را مشاهده نمود. اگر ستاره قطبی و این همدم گفته شده اش دقیقا 430 سال نوری از زمین فاصله داشته باشد، می توان گفت که با 2400 واحد ستاره شناسی از یکدیگر جدا شده اند و یا دارای فاصله 60 برابر فاصله پولوتو از خورشید هستند. (یک واحد ستاره شناسی یا AU، میانگین فاصله زمین تا خورشید، یعنی در حدود 150 میلیون کیلومتر است). ده ها هزار سال طول خواهد کشید تا ستاره قطبی یک چرخش کامل انجام دهد.
•سومین عضو این سیستم هر 29/6 سال یک بار به دور ستاره قطبی می گردد که سرعتش نیز همزمان تغییر می کند. اما این ستاره تا سال 2005 دیده نشده بود، تا این که تلسکوپ هابل بالاخره آن را کشف نمود. این ستاره یک ستاره رشته اصلی نوع F می باشد. معمولا، این همدم تا ابر غول ها فاصله ای برابر فاصله اورانوس تا خورشید دارد.
•این دو همدم، سیاره وار به دور ستاره قطبی در حال گردشند. عضو نزدیکتر Ab با فاصلهای به اندازه فاصله اورانویس تا خورشید به دور ستاره می چرخد. ستاره شناسان با استفاده از تلسکوپ هابل برای اولین بار این تصویر را از آن تهیه کرده اند.
•
•
•تاریخچه
•در یونان و بابل قدیم ، همچنین در هندوستان و آمریکای شمالی ، مردم در مشهورترین صورت فلکی ، که ما ستارگان اصلی آن را اغلب " ارابه بزرگ " می نامیم ، تصویر خرسی نر یا ماده را می دیدند .
•معروفترین افسانه یونانی خرسها ، که به گونه های مختلفی روایت می شود ، افسانه زئوس و کالیستوی زیباست . پدر خدایان ، زنوس ، عاشق این دختر زیبا شده بود ، که البته امر پیامدهایی را در بر داشت . کالیستو از زئوس پسری به نام " آرکاس " به دنیا آورد که بعدها شکارچی ممتازی شد . چون " هرا " ، همسر زئوس ، از داستان عشق و عاشقی آن دو خبردار شد ، بسیار خشمگین شد و کالیستو را به صورت خرسی ماده در آورد.روزی آرکاس این خرس ماده را دید و می خواست آن را شکار کند . او خبر نداشت که این خرس در واقع مادر خود اوست . زئوس در آخرین لحظه موفق شد ، تیر آرکاس را از مسیرش منحرف کند . او برای این که در آینده از کالیستو محافظت کند ، آرکاس را به خرس نر جوانی تبدیل کرد و مادر و پسرش را به آسمان به شکل صورتهای دب اکبر و دب اصغر به آسمان انتقال داد .
•بر اساس افسانه ای دیگر ، می گویند. زِیوس خود ، کالیستو را به شکل خرس ماده ای ، و پسر کالیستو یعنی آرکاس در این افسانه صورت فلکی محافظ خرس یا عوا شمرده می شود . از آنجایی که صورت فلکی دب اکبر هرگز غروب نمی کند ، مردم بر این باور بودند که خدایان ممنوع کرده اند که خرس ماده ، در اقیانوس ، یعنی در جایی که او هرگز غرق نمی شود ، شنا کند .
•
•رومیان قدیم در ستارهای نورانی دب اکبر ، هفت گاومیش کشنده گاو آن را می دیدند ،که گاو چران ، یعنی صورت فلکی عوا آنها را تعقیب می کند .
•رومیان به هر حال صورت فلکی عوا را قبل از هر چیز ، شبانی می دانستند که خیش یا گاوآهنی را که توسط گاومیشها کشیده می شد ، اختراع کرده بود . به این ترتیب این صورت فلکی نمودار سیر تکاملی زندگی بشر از زندگی کوچ نشینی به جامعه ساکن در یک منطقه نیز به حساب می آید . در انگلستان قدیم مردم در نورانی ترین ستارگان دب اکبر ، ارابه شاه " آرتور " ( king Arthur : قهرمان افسانه ای انگلستان که می گویند شاه بریتانیایی ها در قرن ششم میلادی بوده است) را می دیدند . این صورت فلکی را مردم انگلستان " ارابه چارلز " نیز می خواندند و به این صورت " چارلز کبیر " ( charles the great : شارلمان ، معروف به چارلز کبیر ، چارلز اول پادشاه فرانسه و انگلستان در سال های 768 تا 814 میلادی) را به خاطر می آوردند . به این ترتیب بود که صورت فلکی " ارابه بزرگ " به طریق مختلف و به آرامی در تاریخ اقوام گوناگون شکل گرفت .
•اقوام زیادی نیز در این صورت فلکی نقش خیش یا گاوآهنی را می دیدند ، که یک کشاورز ، مثلا صورت فلکی عوا آن را دنبال می کرد . آمریکایی ها دب اکبر را " ملاقه بزرگ " ( big dipper )نیز می خوانند .
•
•
•عوا یا گاو ران
•نام یک صورت فلکی در نیمکره شمالی آسمان که
پرنورترین ستاره آن سماک رامح با قدر حدود صفر می باشد.
•پیداکردن عوا در آسمان :
•اغلب اوقات برای پیدا کردن سماک رامح،ستاره ی پرنورتر عوا،از دسته آبگردان(دب اکبر)استفاده می کنند قوسی را که با دسته آبگردان مشخص میشود ۳۰ درجه ادامه می دهیم.قوس ادامه یافته به سماک رامح منتهی میشود.
•برگرفته از کتاب نجوم به زبان ساده
•
•منابع
•سایت هفت آسمان
•Haftaseman.ir
•ویکی نجوم
•wiki.avastarco.com
•کتاب صورت های فلکی و نشانه های نجوم
•کتاب صورت های فلکی (احمد دالکی)
•ویکی پدیا
•Wikipedia.org
•تبیان
•Tebyan.net
•
معرفی کتاب برای ثبت بارش های شهابی
نجوم آماتور:1:1